Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi ya da kısa adıyla Birinci Meclis, ilk defa 23 Nisan 1920'de Ankara'da toplanmış ve 1 Nisan 1923'te yeni seçim kararı alıp, 15 Nisan 1923'te son oturumunu yapmıştır. Birinci Meclis, yeni Türk devletinin kurucu meclisi olarak kabul edilmektedir. Birinci Meclis'in açılış günü olan 23 Nisan, Türkiye'de Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı adıyla kutlanmaktadır.

Birinci Meclis açılırken Osmanlı Hükümeti, İstanbul'da varlığını sürdürmekteydi. Birinci Meclis, halkın tepkisinden kaçınmak için açılış gününde Sultan ve Halife olan VI. Mehmet'e bağlılık yemini etmişti fakat uygulamada İstanbul Hükümeti'nden tamamen bağımsız hareket etmiş ve 1 Kasım 1922'de aldığı kararla da Osmanlı Devleti'ne resmi olarak son vermiştir. Kurulan yeni Türk devletinin yönetim şekli olan cumhuriyet, 29 Ekim 1923'te İkinci Meclis tarafından ilan edilecekti. Bu iki tarih arasında TBMM, içinde bulunduğu şartlar gereği yasama, yürütme ve yargı yetkilerini tek elde toplayan bir ihtilal meclisi görünümüne bürünmüştür.

4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi'nin ardından, Mustafa Kemal yönetimindeki Temsil Heyeti Anadolu'da idareyi fiili olarak ele almış bulunmaktaydı. Osmanlı Hükümeti, Temsil Heyeti'nin talebi doğrultusunda Mebusan Meclisi seçimlerini yapmaya karar verdi. Temsil Heyeti'nde, Mustafa Kemal'in de içinde bulunduğu çoğunluk, yeni açılacak meclisin Anadolu'da toplanmasını istiyordu fakat 28 Kasım 1919 tarihli toplantıda, Kâzım Karabekir ve Rauf Orbay'ın ısrarlarıyla yeni meclisin İstanbul'da toplanmasına karar verildi.

Yeni Mebusan Meclisi ilk kez 12 Ocak 1920 tarihinde İstanbul'da toplandı fakat seçilen milletvekillerinin önemli bir kısmı çeşitli sebeplerle Meclis'e katılmadılar. Çoğunluğunu Milli Mücadele'den yana olanların oluşturduğu Mebusan Meclisi, Misak-ı Milli beyannamesini kabul etti ve Mart 1920'de ana hatlarıyla belli olmaya başlayan Sevr Antlaşması'na keskin bir şekilde karşı çıkıldı. Mart ayının 16'sında bir İngiliz askeri birliği Mebusan Meclis'ini bastı ve Rauf Orbay başta olmak üzere bazı mebusları tutukladı. Yaşanan bu gelişme üzerine 18 Mart'ta yeniden toplanan mebuslar, yasama dokunulmazlığının ortadan kalktığı gerekçesiyle meclisi süresiz olarak tatil etti ve bir sonraki toplanmanın Ankara'da yapılmasına karar verdi.

İstanbul'da açılan Mebusan Meclisi'nin tüm üyeleri Ankara'daki meclise katılma hakkına sahipti. Bu mebuslardan Ankara'ya gelmek istemeyenlerin birkaçı istifa etmiş sayıldı ve Mebusan Meclisi'ne seçilen mebuslardan 92'si yeni meclise de katıldı. Daha sonra Mustafa Kemal'in vilayetlere gönderdiği tebliğlerin ardından yapılan seçimlerle ise Mebusan Meclisi üyeleriyle birlikte 66 seçim bölgesinden toplam 337 temsilci Ankara'daki meclise katıldı.

Yeni kurulan meclisin adı ilk önce Millet Meclisi'ydi fakat daha sonra İstanbul Meclisi üyelerine ek olarak seçilen temsilciler nedeniyle, genişletilmiş meclis anlamında, Büyük Millet Meclisi adı benimsendi. 1921'de meclisin adının önüne Türkiye sözcüğü de eklendi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi adı resmileştirildi.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin birinci döneminin en önemli özellikleri arasında olağanüstü şartlarda faaliyete geçmiş olması, ihtilal meclisi olması, kuvvetler birliği esasına dayanması vardır. Birinci Meclis'in başkanı olan Mustafa Kemal, aynı zamanda yürütmenin de başıydı.

Üstlendiği görevlerin yanı sıra, Birinci Meclis, demokratik ve parlamenter bir meclis olan özellikleri ile de dikkat çekmektedir. Bu özellikler, 1920'lerde Türk insanının meclis yolu ile yönetme ve yönetilme birikiminin mevcut olduğunu da göstermektedir.

TBMM'nin üzerinde hiçbir kuvvet yoktu ve hükümet kurmak gerekliydi. Böylece İstanbul Hükümeti yok sayılmıştı. Ayrıca geçici kaydıyla meclise bir başkan atamak da reddedilmiştir. Birinci TBMM güçler birliği ilkesiyle (Yasama, yürütme, yargı) hareket etmekteydi. TBMM, kurucu meclis özelliğinin yanı sıra olağanüstü yetkilere sahip olan bir ihtilal meclisiydi.

TBMM döneminde gerçekleşen başlıca faaliyetler şunlardır: